Stabbiltà fil-prezzijiet tal-ikel – Mistoqsijiet Komuni

Il-kunflitti ġeopolitici bejn l-Ukrajna u r-Russja u l-kunflitt f’Gaża, introduċew elementi ta’ inċertezza ekonomika globali, wara t-tħarbit tal-COVID-19. Din l-inċertezza ġeo-politika qed tkompli tikkaġuna piżijiet sproporzjonati, fuq kollox bl-inflazzjoni ta’ prodotti essenzjali tal-ikel. Malta mhix eċċezzjoni u l-inflazzjoni fil-prezzijiet tal-ikel kienet 7.5% f’Novembru. Il-Gvern Malti qed jagħmel dak kollu possibli sabiex ikun ta’ tarka għaċ-ċittadini u n-negozji Maltin kontra din l-inflazzjoni fosthom billi qed jissussidja l-prezzijiet tal-enerġija. Sabiex inkomplu nsostnu s-settur agrikolu, kif ukoll inżommu l-prezz tal-ikel bażiku stabbli, bħall-ħobż, il-Gvern qiegħed jagħti għajnuna fuq l-prezzijiet tal-ġwież, d-dqiq u ċ-ċereali. Il-Gvern qed jagħti wkoll ċekkijiet ta’ stimolu lin-nies, kompla jraħħas t-taxxa fuq id-dħul mill-overtime u l-part-time, kompla jraħħas ċerta mediċini essenzjali jew jagħti għajnuna fuqhom, u introduċa l-COLA addizzjonali. Fuq kollox fil-Budget 2024 ingħatat żieda rekord għall-għoli tal-ħajja ta’ €12.81 fil-ġimgħa u ta’ €15 fil-ġimgħa għall-pensjonanti. Dan apparti l-akbar żieda fl-istorja għall-familji bit-tfal fiċ-children’s allowance u għotja ġdida għall-ġenituri ta’ wlied li jkomplu jistudjaw wara s-16-il sena. Fl-assenza ta’ din l-għajnuna kollha, l-piż tal-inflazzjoni fuq il-familji kien ikun ħafna ogħla.

Bħala Ministeru responsabbli mill-Ekonomija, ser inkomplu nagħmlu minn kollox sabiex filwaqt li nkomplu nkabbru l-ekonomija tagħna b’mod sostenibbli, inkomplu niġġieldu l-inflazzjoni kemm għall-ġid tal-familji u n-negozji tagħna iżda wkoll biex nassiguraw li l-ekonomija Maltija tibqa’ kompetittiva.

Din l-inizjattiva twieldet proprju għal dan il-għan, sabiex apparti mill-għajnuniet li diġà qed jingħataw, kif spjegat aktar ’il fuq, inkomplu ntaffu d-daqqiet tal-inflazzjoni bl-aktar arma effettiva: stabbiltà u tnaqqis fil-prezzijiet ta’ ikel essenzjali.

Matul dawn l-aħħar xhur saru diskussjonijiet bejn il-Gvern u l-impurtaturi u l-bejjiegħa maġġuri ta’ pajjiżna u ġew identifikati 15-il kategorija ta’ ikel li n-nies l-aktar li jikkonsmaw prodotti tagħhom, u li l-aktar qed jaffettwaw in-nefqa tal-familji Maltin u Għawdxin. Dawn id-diskussjonijiet wasslu għal ftehim bejn il-Gvern, l-importaturi u l-bejjiegħa sabiex għal perjodu ta’ ftit aktar minn disa’ xhur (bejn l-1 ta’ Frar 2024 u d-data li fiha jitħabbar il-Budget għas-sena 2024 – normalment lejn in-nofs u tmiem Ottubru), il-prodotti tal-ikel taħt il-kategoriji magħżula mhux talli jinżammu bi prezz stabbli u ma jibqgħux jogħlew, talli saħansitra r-Recommended Retail Price tagħhom ser jinżel bi 15% meta mqabbel mar-Recommended Retail Price tal-istess prodotti hekk kif kien fil-31 t’Ottubru 2023.  Dan ser iwassal għal roħs fil-prezz aħħari (shelf price) li jesperjenza l-konsumatur. L-istabbiltà fil-prezz u r-roħs qed ikunu offruti grazzi għal mekkaniżmu konġunt bejn l-importaturi u l-bejjiegħa li t-tnejn flimkien iddeċidew li għall-perjodu stabbilit jerfgħu biċċa mill-piż flimkien u jroddu l-benefiċċju lill-konsumaturi. F’ċirkostanzi normali mingħajr din l-inizjattiva, il-probabbiltà hi li dawn il-prezzijiet ikomplu jerfgħu rashom ’il fuq.

Dawn il-kategoriji ta’ ikel intgħażlu wara diversi kunsiderazzjonijiet, fosthom:

• Huma fost l-aktar prodotti użati u li għandhom impatt fuq l-ispiża ta’ dawk bi dħul baxx u medju;
• Rajna li jkun hemm firxa wiesgħa sabiex jintlaqtu l-gosti ta’ kemm jista’ ikun konsumaturi;
• Huma kategoriji li kien possibli li dwarhom jintlaħaq qbil bejn il-Gvern, l-importaturi u l-bejjiegħa.

Il-prodotti mraħħsa se jkunu mmarkati b’tikketta li turi li dawn huma mraħħsa grazzi għal din l-inizjattiva. Il-prodotti ser ikunu wkoll imniżżla fuq portal onlajn li juri kemm il-prodotti u anke l-bejjiegħa parteċipi minn fejn se jkunu qed jinbiegħu bl-iskont ta’ 15%.

Ir-roħs japplika għal kull brand taħt dik il-kategorija. Jiġifieri jekk pereżempju l-bejjiegħ ibigħ il-corned beef u għandu ħames brands ta’ corned beef, kwalunkew prodott ser ikollu l-istess persentaġġ ta’ roħs.

Tapplika għal kwalunkwe xiri, kemm dak tradizzjonali mill-istabbiliment u anke’ online.

Huwa stmat li matul dawn l-għaxar xhur li ġejjin, l-inflazzjoni tibda tbatti u allura l-prezzijiet tas-suq għandhom jaġġustaw waħedhom. Il-Gvern però ser ikun qed ikompli jsegwi mill-qrib l-andament tal-inflazzjoni u jkompli jieħu l-miżuri kollha neċessarji biex ikun ta’ spalla għal kulħadd.

Dażgur! Aħna nilqgħu l-parteċipazzjoni tiegħek fl-inizjattiva Stabbiltà. Madankollu, huwa importanti li wieħed jinnota li t-termini u l-kundizzjonijiet tal-inizjattiva japplikaw speċifikament għal prodotti fil-kategoriji assoċjati mal-importaturi li jipparteċipaw. Peress li l-inizjattiva hija bbażata fuq skont ta’ 15% fuq il-Prezz bl-Imnut Rakkomandat (RRP), il-prodotti mill-importaturi li ngħaqdu fl-inizjattiva biss jaqgħu taħt din l-istruttura ta’ skont.

Filwaqt li nħeġġuk tinkorpora l-ispirtu tal-inizjattiva Stabbiltà billi testendi l-iskont għall-prodotti kollha tiegħek, il-parteċipazzjoni uffiċjali tiegħek hija limitata għal dawk il-prodotti speċifiċi fil-kategoriji tal-importaturi li jipparteċipaw. Nirrakkomandaw ħafna li jinbeda djalogu mal-importatur tiegħek qabel ma tiddeċiedi li tingħaqad fl-inizjattiva, biex tiżgura li kollox ikun ċar u li tkunu fuq l-istess paġna.

Jekk għandek xi ilment tista’ ċċempel fuq 153 jew tibghat email fuq [email protected].

Il-Gvern ser juża l-mezzi kollha li tagħtih il-liġi sabiex jara li l-obblgi tal-ftehim jiġu mħarsa b’mod ġenwin. Dan ser isir permezz ta’ obbligi ta’ rappurtaġġ lil Monitoring Mechanism Body, spezzjonijiet, mystery shopping u mezzi oħra. Il-Gvern għandu dritt ukoll li jinforma lill-pubbliku jekk jinstab li stabbiliment qed iqarraq. Il-pubbliku huwa wkoll inkoraġġit li jkun viġilanti u li jirrapporta f’każ li josserva li hemm xi qerq.

Xejn affattu. Il-Gvern lanqas permezz ta’ din l-inizjattiva ma hu qed jindaħal jew jistabilixxi l-prezz. Għax l-inizjattiva hi riżultat ta’ djalogu. Il-Gvern iżda jirrikonoxxi ċ-ċirkostanzi partikolari li għaddejja minnhom id-dinja u jħossu fid-dmir li jara li kwalunkwe inizjattiva li tista’ twassal għal aktar stabbiltà fil-prezzijiet tal-ikel, jekk mhux ukoll roħs, jaħdem fuqha. U dan li sar b’alleanza volontarja li nħolqot mas-settur privat, u bi djalogu kostruttiv.

L-ewwel perjodu għandu jitqies bħala perjodu tranżitorju. Dan ifisser li, wara li ssir spezzjoni, jekk jiġi misjub li stabbiliment mhuwiex konformi f’termini tal-prezzijiet tal-prodotti taħt l-iskema Stabbilta’, imma mbagħad jiġi misjub li kkoreġa l-irregolaritajiet matul kontroll ta’ segwitu, il-grant għandha titħallas kollha kemm hi mid-data tal-applikazzjoni. Jekk, madankollu, stabbiliment jerġa’ jiġi misjub mhux konformi anke wara kontroll ta’ segwitu, allura l-ammont kollu tal-grant għall-perjodu għandu jinżamm.

Il-grants għat-tieni perjodu (Mejju sa Lulju 2024) se jitħallsu biss wara li jsiru spezzjonijiet fuq il-post minn uffiċjali tal-monitoraġġ fil-Ministeru għall-Ekonomija, Intrapriża u Proġetti Strateġiċi. Wara l-ispezzjoni, il-persentaġġ tal-grant għandu jiġi kkalkulat skont it-tabella t’hawn taħt. Stabbiliment għandu jitqies konformi jekk il-prezzijiet tal-prodotti taħt l-iskema Stabbilta’ jkunu skont l-iskema.

F’ċirkostanzi eċċezzjonali, jista’ jsir kontroll ieħor (separat mill-kontroll ta’ segwitu) anke jekk l-istabbiliment kien misjub konformi qabel (pereżempju, wara lment imressaq fil-Ministeru minn membri tal-pubbliku). Bl-istess mod, spezzjoni eċċezzjonali tista’ ssir anke wara li l-istabbiliment kien misjub mhux konformi f’kontroll ta’ segwitu imma juri rieda li jirregolarizza lilu nnifsu. F’każijiet bħal dawn, japplikaw il-persentaġġi li ġejjin: